Hoofdstuk 5 Mode
Par. 1 Inleiding
Par. 2 Wat kan allemaal mode zijn?
Verdiepingsopdracht 1, p.73
In het Westen vinden de meeste mensen een beetje ‘zongebruind’ mooi. In oosterse landen denkt men daar heel anders over. Lees dit tekstfragment uit het SEN Magazine maar eens.
A)
Waarom vindt men in het Oosten een blanke huid mooi?
Antwoord
Men associeert een blanke huid met rijkdom, goede opleiding, maatschappelijk succes, succes op de huwelijksmarkt en goede komaf.
B)
Komt de redenering je bekend voor? Kijk eens naar de ontwikkeling in het Westen als het over een bruine huid gaat.
Antwoord
De overeen komst is opvallend als je kijkt naar de westerse opvattingen in de afgelopen eeuwen: een witte huid betekende dat je van goede komaf was en niet hoefde te werken op het land.
C)
Zie je aanknopingspunten dat een bruine huid bij ons wel eens uit de mode zou kunnen raken?
Antwoordsuggestie
Mogelijk geeft de campagne tegen de gevaren van veel bruinen (huid kanker met name) een zetje in die richting. Vergelijk roken wordt ook in toenemende mate als een bedreiging voor de gezondheid gezien en roken is dan niet langer stoer.
Verdiepingsopdracht 2, p.74
A)
Probeer er achter te komen wat ‘tanorexia’ is. Geef een korte beschrijving.
Antwoord
Tanorexia betekent verslaafd aan zonnen (tan = tint), met name zonnebankverslaafd. Recent wordt gewezen op de grote gevaren van huidkanker door intensief zonnen. Ook wordt gewaarschuwd dat men op latere leeftijd een erg gerimpelde huid krijgt door veel zonnen. (Via internet is gemakkelijk aanvullende informatie te krijgen over anorexia.)
B)
Leg uit wat het verschijnsel ‘tanorexia’ met mode heeft te maken.
Antwoord
Een bruine huid is onderdeel van een modegebonden schoonheidsideaal van veel mensen. Men wil dus perse een bruine huid.
Verdiepingsopdracht 3, p.74
A)
Probeer er achter te komen wat ‘vigorexia’ is. Geef een korte beschrijving.
Antwoord
Vigorexia betekent dat iemand verslaafd is aan spieren kweken (vigo = kracht). Zo iemand denkt voortdurend dat hij te slap of te zwak is. Vergelijk ‘anorexia nervosa’ dat voorkomt uit een diep verlangen heel mager te zijn, ook hier speelt een modieus schoonheidsideaal mee evenals bij ‘orthorexia’ dat voortkomt uit een angst dat men ongezond eet; hier speelt een modieus gezondheidsideaal op de achtergrond.
B)
Leg uit wat het verschijnsel ‘vigorexia’ met mode heeft te maken .
Antwoord
Een sterk en gespierd lichaam is mode. Men wil dus per se aan dit schoonheidideaal beantwoorden en gebruikt daartoe ook allerlei (gevaarlijke) spierversterkers (anabolen).
Verdiepingsopdracht 4, p.76
Vanaf het einde van de negentiende eeuw ontstaat in het Westen het mode-ideaal van de slanke vrouw. Welke schoonheidsidealen bestonden in de voorbije eeuwen? Om je antwoord te illustreren kun je een boek raad plegen over de geschiedenis van de schilderkunst.
Antwoordsuggestie
Rubens (1577-1649) is spreekwoordelijk als het gaat over mi n of meer dikke vrouwen. Vergelijk hoe enkele jaren geleden een reclame van het beautymerk Dove met daarop een aantal gezette vrouwen in ondergoed werd ontvangen in de media: ‘Rubensvrouw keert terug in de reclame’.
Paragraaf 3 Geschiedenis van de kleding mode
Verdiepingsopdracht 5, p.79
Een mode komt op, houdt een tijd stand, om dan te verdwijnen omdat er een nieuwe mode is. Ook die nieuwe mode verdwijnt weer na verloop van tijd enzovoort. Dit zou je de logica van de mode kunnen noemen. De snelheid waarmee modes vervangen werden nam in de negentiende en zeker in de twintigste eeuw enorm toe. Leg uit dat deze hoge snelheid ertoe leidde dat de logica van de mode wijzigde.
Antwoord
De logica van de mode houdt in dat iets mode wordt om dan te verdwijnen. Dat ‘iets’ dat op een bepaald moment mode is, wordt vervangen door een ander ‘iets’ dat dan weer in de mode is, enzovoort. In het leerboek staat dat de snelheid van de mode zo’n vaart kreeg dat iets amper meer de tijd kreeg om uit de mode te raken omdat het alweer in de mode was. De modes rolden over elkaar heen zodat je niet meer kon zien wat oud en nieuw was: is die korte rok nu de nieuwe mode of is die nog van voordat de rokken over de knie moesten vallen en dus ouderwets? Het onderscheid tussen ‘in’ en ‘uit’ viel dus in de praktijk in veel gevallen niet meer te maken.
Par. 4 Verklaringen van het verschijnsel ‘mode’
Verdiepingsopdracht 6, p.81
Illustreer de imitatietheorie aan de hand van de opkomende populariteit van achtereenvolgens de tennissport en de golfsport.
Antwoord
Tennis was aanvankelijk een sport voor de hogere klassen en vond vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw zijn weg via de middenklassen naar brede bevolkingslagen. Het lijkt er op dat de golfsport nu de positie van elitaire sport heeft overgenomen. De groei van het aantal banen en betaalbare golfvakanties illustreren hoe deze sport nu haar weg naar de middenklasse aan het zoeken is.
Verdiepingsopdracht 7, p.86
A)
Madonna wordt vaak gezien als iemand die zich door totaal nieuwe stijlen steeds opnieuw uitvindt en vorm geeft. Zoek illustraties waaruit dit duidelijk blijkt. Probeer er ook achter te komen in hoeverre ze een nieuwe persoonlijkheid wil uitstralen.
B)
Vind je dat Madonna toch dezelfde persoon is gebleven door de jaren heen, of heeft ze het ene ‘ik’ telkens verruild voor een ander ‘ik’?
Antwoordsuggestie
De figuur van Madonna zelf moet uiteindelijk niet het discussiethema zijn maar de vraag wat we moeten denken van iemand die steeds door zich te identificeren met een bepaalde mode of lifestyle een andere identiteit aan meet. Sommige cultuurcritici gaan hier heel ver in: als je kunt volhouden dat de identiteit van een persoon (nagenoeg) alleen bepaald wordt door de mode, kun je met ‘ja’ antwoorden. Dan zit er geen samen hangend levensverhaal in zo’n persoon die zijn identiteit steeds aan een nieuwe mode ontleent.
Maar zou er echt één persoon op de wereld zo in elkaar zitten? Merkkleding kan heel belangrijk zijn en je kunt in de ban zijn van bijvoorbeeld een Diesel-lifestyle maar zouden er echt niet ook andere ervaringen, gevoelens, gedachten en oordelen zijn die de identiteit van die persoon mee bepalen?
Verdiepingsopdracht 8, p.86
Binnen sommige totalitaire regimes bestaat nauwelijks mode of soms zelfs de verplichting dezelfde kleding te dragen. Heb je een vermoeden waarom dit zo is?
Antwoordsuggestie
Binnen een totalitair regime streeft de staat naar volledige macht op alle mogelijke levensterreinen. Individualiteit is met dit overheidsstreven fundamenteel in strijd. Die individualiteit moet onderdrukt worden. Alle mensen moeten gemodelleerd zijn zoals de staat dit wil. Vergelijk het mao-pak. Overigens kan men zich afvragen in hoeverre hiervan ook niet binnen strenge internaten (schooluniformen) en kloosterordes sprake is. Ook daar staat gemeenschappelijkheid heel uitdrukkelijk boven individualiteit.
Par. 5 Speelt mode de baas over ons?
Verdiepingsopdracht 9, p.89
A)
Zoek in paragraaf 4.1 (Mode als imitatiegedrag) naar argumenten voor de stelling dat mode de baas speelt over mensen en mensen dus niet echt zelf kiezen.
Antwoord
Er is sprake van een menselijke neiging om te willen zijn als mensen die ‘hoger’ staan op de maatschappelijke ladder. Mensen worden hier voorgesteld als klassen wezens, groepswezens die nu eenmaal een andere klasse imiteren of die als groep massaal achter weer een andere mode aanhollen omdat ze het irritant vinden geïmiteerd te worden door lagere klassen.
B)
Zoek in dezelfde paragraaf 4.1 naar argumenten voor de stelling dat mode niet de baas speelt over mensen en mensen echt zelf keuzes maken.
Antwoord
Je bent het toch nog altijd zelf die een ander of een andere klasse imiteert. Je bent het altijd nog zelf die ervoor kiest om door middel van je kleding uit te stralen dat je een bepaalde sociale status hebt.
Verdiepingsopdracht 10, p.89
A)
Zoek in paragraaf 4.2 (Mode als tijdgeest) naar argumenten voor de stelling dat mode de baas speelt over mensen en mensen dus niet echt zelf kiezen.
Antwoord
Deze opvatting legt de nadruk op zelf kiezende consumenten. Maar proeft iedereen de tijdgeest wel echt? Laten niet veel mensen zich meeslepen door wat enkele voorproevers van de tijdgeest als smaakvol presenteren? De theorie zelf biedt hier niet veel aanknopingspunten.
B)
Zoek in dezelfde paragraaf 4.2 naar argumenten voor de stelling dat mode niet de baas speelt over mensen en mensen echt zelf keuzes maken.
Antwoord
De theorie van de tijdgeest laat het zelf kiezende subject intact: er waart een tijdgeest rond en het individu dat de tijdgeest aanvoelt kiest daarom juist de producten die bij die tijdgeest passen.
Verdiepingsopdracht 11, p.89
A)
Zoek in paragraaf 4.3 (Mode als consumptiedwang) naar argumenten voor de stelling dat mode de baas speelt over mensen en mensen dus niet echt zelf kiezen.
Antwoord
Volgens deze theorie zijn mensen helemaal niet autonoom in hun consumptiegedrag. Industrie en modehuizen manipulerende massa en kweken nieuwe behoeften; die behoeften zijn niet natuurlijk of authentiek.
B)
Zoek in dezelfde paragraaf 4.3 naar argumenten voor de stelling dat mode niet de baas speelt over mensen en mensen echt zelf keuzes maken.
Antwoord
Natuurlijk kun je zeggen dat het toch altijd de consument vrijstaat om op de reclameprikkels wel of niet te reageren. Deze theorie zelf echter schept een beeld van mensen als gemanipuleerde consumenten.
Verdiepingsopdracht 12, p.90
A)
Zoek in paragraaf 4.4 (Mode als bepaler van identiteit) naar argumenten voor de stelling dat mode de baas speelt over mensen en mensen dus niet echt zelf kiezen.
Antwoord
Je hoort bij een groep door de mode te volgen en tot zover lijkt de mode bepalend voor wat hele generaties doen.
B)
Zoek in dezelfde paragraaf 4.4 naar argumenten voor de stelling dat mode niet de baas speelt over mensen en mensen echt zelf keuzes maken.
Antwoord
Binnen de heersende modes leg je bewust individuele accenten en je wilt nooit helemaal zijn als een van de andere leden van de groep.
Par. 6 Mode en schoonheid
Verdiepingsopdracht 13, p.92
Bekijk opnieuw de omschrijving van mode in paragraaf 1. Wat vind je na dit hoofdstuk bestudeerd te hebben echt belangrijk aan het verschijnsel mode en wil je toevoegen aan de omschrijving van ‘mode’?
Antwoordsuggestie
Het einde van dit hoofdstuk hoeft geen pasklare definitie op te leveren van wat mode is; ook de ontdekking van nieuwe dimensies en het zich opdringen van nieuwe vragen, of het uitdiepen van vragen kan als leermoment worden aangemerkt. Uiteraard geldt hetzelfde als het gaat om de waardering van het verschijnsel mode.
De volgende elementen zouden deel kunnen uitmaken van een nieuwe invulling van het begrip mode:
- de tijdelijkheid van de ervaring / het verschijnsel;
- het gaat om veel mensen / groep, het is sociaal gedrag, men neemt het van elkaar over;
- de positieve ervaring van schoonheid of behagen (in plaats van praktische bruikbaarheid of nuttigheid);
- het nieuwe waardoor het bestaande ouderwets wordt.
scholierensite 